Fabryka Briggs and Posselt to jeden z najważniejszych zabytków przemysłowych w Markach, który odegrał kluczową rolę w rozwoju miasta pod koniec XIX wieku. Założona przez angielskich przedsiębiorców Edwarda, Alfreda i Johna Briggsów, była jedną z najnowocześniejszych przędzalni wełny w Europie Środkowo-Wschodniej. To miejsce nie tylko symbolizuje dynamiczny rozwój przemysłu tamtych czasów, ale także stanowi świadectwo troski o społeczność lokalną, którą właściciele fabryki wspierali na różne sposoby. Spacerując po terenie dawnej fabryki, można poczuć atmosferę epoki industrializacji i zrozumieć, jak ogromny wpływ miała ona na kształtowanie się Marek.
Historia powstania i rozwoju fabryki
Początki działalności
Budowa fabryki rozpoczęła się w 1883 roku, kiedy bracia Briggs zakupili 95 morgów ziemi należącej wcześniej do spółki „Folwark i cegielnia wójtostwa Marki”. Lokalizacja została wybrana ze względu na bliskość Warszawy, dostęp do linii kolejowej oraz niskie koszty surowców i siły roboczej. Już rok później uruchomiono produkcję przędzy wełnianej, a zakład szybko stał się jednym z największych tego typu w regionie. Fabryka wyróżniała się nowoczesnymi rozwiązaniami technologicznymi – była jedną z pierwszych w Królestwie Polskim wyposażonych w oświetlenie elektryczne.
Rozkwit działalności
W szczytowym okresie rozwoju fabryka zatrudniała ponad 1700 pracowników i produkowała przędzę sprowadzaną na rynek rosyjski oraz lokalny. Surowce do produkcji importowano z Rosji, Argentyny i Australii, co świadczyło o globalnym zasięgu działalności zakładu. Dzięki zaangażowaniu właścicieli powstały również osiedla robotnicze, szkoły oraz infrastruktura kolejowa – Marecka Kolejka Dojazdowa, która łączyła Marki z Warszawą i okolicznymi miejscowościami.
Architektura i znaczenie społeczne
Projekt zabudowań
Budynek fabryki zaprojektował znany warszawski architekt Edward Lilpop. Konstrukcja wyróżniała się funkcjonalnością oraz estetyką, co było charakterystyczne dla obiektów przemysłowych tamtych czasów. Do dziś zachowały się fragmenty zabudowań, takie jak główna hala produkcyjna oraz komin kotłowni o unikalnym ośmiokątnym kształcie.
Troska o pracowników
Bracia Briggsowie nie ograniczali swojej działalności do produkcji przemysłowej – dbali także o potrzeby swoich pracowników. Na terenie Marek powstały osiedla robotnicze z dostępem do służby medycznej oraz edukacji. W 1904 roku wybudowano neogotycki kościół św. Izydora Oracza, który stanowił duchowe centrum społeczności.
Upadek i współczesność
Koniec świetności
Po zakończeniu I wojny światowej fabryka zaczęła tracić swoją pozycję na rynku ze względu na zamknięcie rosyjskiego rynku zbytu. W czasie II wojny światowej zakład został przekształcony w skład broni przez Niemców, co przyczyniło się do jego poważnych zniszczeń. Po wojnie teren przeszedł na własność Skarbu Państwa, a budynki fabryczne zaczęto wykorzystywać jako magazyny.
Dla odwiedzających
Obecnie teren dawnej fabryki można zwiedzać jedynie z zewnątrz. Spacer po okolicy pozwala podziwiać zachowane fragmenty zabudowy oraz poczuć klimat dawnej epoki industrializacji. Do Marek można łatwo dotrzeć samochodem lub komunikacją miejską z Warszawy (około 15 km). Wstęp na teren jest bezpłatny, a najlepszym czasem na zwiedzanie są godziny poranne lub popołudniowe.
Znaczenie Fabryki Briggs and Posselt dla Marek
Fabryka Briggs and Posselt była nie tylko miejscem pracy dla setek mieszkańców Marek, ale także impulsem do rozwoju całego miasta. Dzięki niej Marki przekształciły się z niewielkiej osady w prężnie rozwijającą się miejscowość przemysłową. Dziś pozostałości fabryki przypominają o bogatej historii tego miejsca i stanowią ważny element dziedzictwa kulturowego Mazowsza.
Podsumowanie
Fabryka Briggs and Posselt to niezwykłe miejsce, które łączy w sobie historię przemysłu, architekturę oraz troskę o społeczność lokalną. Choć jej świetność minęła wiele dekad temu, nadal pozostaje symbolem dynamicznego rozwoju Marek pod koniec XIX wieku. Spacerując po terenie dawnej fabryki, można przenieść się w czasie i odkryć fascynującą historię tego miejsca – historię ludzi, którzy swoją pracą przyczynili się do rozkwitu miasta.