Marki, niewielkie miasto położone w pobliżu Warszawy, kryje w sobie wiele fascynujących miejsc o bogatej historii. Jednym z najbardziej intrygujących zabytków jest „Czerwony Dwór” – budynek, który przez lata pełnił różnorodne funkcje, od szpitala dla chorych nerwowo i umysłowo, przez schronienie dla żołnierzy, aż po zakład opiekuńczy. Jego historia splata się z losami ludzi i wydarzeń, które kształtowały dzieje regionu. Dziś „Czerwony Dwór” jest symbolem minionych epok i świadectwem przemian społecznych oraz kulturowych. Oto szczegółowy opis tego niezwykłego miejsca.
Historia „Czerwonego Dworu”
Początki folwarku
Pierwsze wzmianki o „Czerwonym Dworze” pochodzą z połowy XIX wieku. Budynek był częścią folwarku w miejscowości Pustelnik, która obecnie stanowi część Marek. Nazwa „Czerwony Dwór” wywodzi się prawdopodobnie od czerwonej cegły użytej do jego budowy lub od tłucznia ceglanego, którym wysypane były alejki wokół posiadłości. W 1904 roku folwark został zakupiony przez Władysława Olechnowicza, psychiatrę prowadzącego dom zdrowia w Lublinie. Olechnowicz przeniósł swój zakład leczniczy do Pustelnika, gdzie działał do 1915 roku.
Szpital polowy i schronienie
Podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku „Czerwony Dwór” pełnił funkcję szpitala polowego dla rannych żołnierzy. W czasie Powstania Warszawskiego stał się schronieniem dla żołnierzy Armii Krajowej z VII Rejonu „Celków-Marki”. Te wydarzenia nadały budynkowi szczególne znaczenie jako miejsca pomocy i wsparcia w trudnych czasach.
Zakład opiekuńczy
Od 1928 roku „Czerwony Dwór” znalazł się pod opieką Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi. Siostry prowadziły tu zakład opiekuńczy oraz szkołę dla dziewcząt, które mieszkały na terenie ośrodka. Po II wojnie światowej miejsce to służyło sierotom oraz dziewczętom z niepełnosprawnościami. W latach 90. XX wieku siostry wybudowały nowy budynek zakładu w sąsiedztwie „Czerwonego Dworu”, co pozwoliło na kontynuację ich działalności.
Architektura „Czerwonego Dworu”
Budynek wyróżnia się charakterystyczną architekturą, która przyciąga uwagę zarówno historyków sztuki, jak i miłośników zabytków. Jego elewacje zdobią lizeny – pionowe występy w murze – oraz profilowane gzymsy i attykowe szczyty o schodkowym układzie nad wejściami bocznymi. Stolarka okienna jest zróżnicowana, co dodaje uroku długim elewacjom bocznym. Choć pierwotnie budynek miał ceglaną fasadę, obecnie jest otynkowany.
Związki z kulturą
„Czerwony Dwór” zapisał się także na kartach historii kultury dzięki litewskiemu malarzowi i kompozytorowi Mikalojusowi Ciurlionisowi. Artysta przebywał tu na leczeniu w latach 1910–1911, gdzie ostatecznie zmarł. Ciurlionis pozostawił po sobie bogaty dorobek artystyczny, który obejmuje około 400 utworów muzycznych oraz 300 obrazów.
Informacje praktyczne
„Czerwony Dwór” znajduje się przy ulicy Kasztanowej 21 w Markach-Pustelniku. Dojazd możliwy jest komunikacją miejską z Warszawy – autobusy linii 718 i 738 zatrzymują się niedaleko obiektu. Zwiedzanie budynku odbywa się wyłącznie po wcześniejszym uzgodnieniu z Zgromadzeniem Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi. Wstęp jest bezpłatny, ale zaleca się wsparcie finansowe na rzecz renowacji zabytku.
Podsumowanie
„Czerwony Dwór” to miejsce pełne historii i emocji, które zasługuje na uwagę każdego miłośnika zabytków. Jego mury opowiadają o przemianach społecznych, trudnych czasach wojny oraz działalności charytatywnej sióstr zakonnych. Choć budynek wymaga pilnej renowacji, jego artystyczne walory i kulturowe znaczenie są niezaprzeczalne. Odwiedzając Marki, warto zatrzymać się przy ulicy Kasztanowej i odkryć tajemnice tego niezwykłego miejsca – świadectwa minionych epok i ludzkiej determinacji.